Ecologisch gazonbeheer

De gezamenlijke gemeenten in Zeeland beheren een grote oppervlakte aan vegetatie. Een flink deel daar van bestaat uit gazons. Die worden vaak intensief gemaaid, soms tot wel meer dan 30 keer per jaar. Het effect is dat de gazons er als een strak groene grasmat bij liggen. Aan deze vorm van beheer kleven echter nadelen. Het is heel arbeidsintensief, dus duur. Er wordt veel brandstof verbruikt, CO2 en fijnstof geproduceerd en is daarmee niet erg milieu en klimaat vriendelijk. Daarnaast is de natuurwaarde van deze traditioneel beheer gazons veel minder dan die zou kunnen zijn. Een natuurvriendelijker beheerde vegetatie is daarmee tegelijk ook milieu- en klimaatvriendelijker. Vooral planten en insecten profiteren hiervan. Er is een groeiende behoefte om het beheer van intensief gemaaide gazons te extensiveren: naar een bloemrijk gazon en zelfs een omzetting naar een hooibeheer van bloemrijk grasland en/of een sinusmaaibeheer.

Gezamenlijk project

In 2019 is hiervoor een project gestart om er gezamenlijk de schouders onder te zetten. Aan dit project, dat werd gesteund door Provincie Zeeland, deden de gemeenten Terneuzen, Hulst, Borsele, Goes, Kapelle, Noord-Beveland en Tholen mee. De gemeenten voerden zelf het beheer uit. SLZ nam de monitoring, begeleiding, advisering en verslaglegging voor haar rekening. Flinke stappen zijn er inmiddels gezet. Zo zijn er tientallen hectares omgezet van gazon naar extensief en bloemrijk. Het proces van extensiveren was niet altijd eenvoudig. Hoe pak je dat precies aan? Tot hoe ver kan het aantal maaibeurten zakken? Kunnen de maaimachines een dikkere maaisnede nog wel goed verwerken? Wat is precies de gemaakte winst op de verschillende deelaspecten? Om bijvoorbeeld de winst voor biodiversiteit te kunnen meten moeten er eerst wel nulmetingen zijn en die waren er nergens. Het bleek nuttig om hier kennis te delen, de gegevens goed vast te leggen en te bundelen, zodat dit makkelijker naar nieuw beleid is te vertalen.

Uitgevoerde klussen

Binnen het project zijn er verschillende onderdelen opgepakt. Hieronder een greep uit de uitgevoerde klussen: Vergelijkend onderzoek naar de winst op vlak van biodiversiteit werd uitgevoerd in Terneuzen, Hulst, Goes, Noord-Beveland en Tholen, op ruim 40 proefveldjes! Die winst bleek aanzienlijk. Er zijn veel meer soorten waargenomen op de bloemrijkere delen, zoals insecten en paddenstoelen. Een gemeente-brede inventarisatie van potenties en doelsoorten werd uitgevoerd in Kapelle en Noord-Beveland. De gemeente Tholen voerde een onderzoek uit op 15 proefveldjes, naar maaifrequentie, maaihoogte en zaadmengsels. De gemeente Borsele maakte gazon-functiekaarten en op basis daarvan is een flink aandeel van de minder intensief gebruikte delen omgezet in bloemrijke vegetatie. Ook binnen de gemeente Goes werd al een flink aantal hectares omgezet in een bloemenzee. Detailadviezen zijn uitgewerkt voor Terneuzen (Vijverhof) en Noord-Beveland (park Kortgene). Op de gazons daalde het aantal maaibeurten overal flink. Goes gaat daarbij voorlopig het verst, met een minimum van 8 (op de wat voedselrijkere bodems) en 6 (op de wat voedselarmere bodems). Diverse gemeenten hebben ook het sinusmaaibeheer opgepakt. Cursussen vegetatiebeheer en veldexcursies voor betrokken beheerders zijn uitgevoerd in verschillende gemeenten.

Communicatie

Mensen moeten wennen aan het geleidelijk veranderende straatbeeld. Als je je hele leven gewend bent dat alles steeds kort en strak gemaaid wordt, kijk je even vreemd op als er ineens overal paardenbloemen en madeliefjes staan. Het is dan belangrijk om in dat proces de wijkbewoners mee te nemen. De gemeente Borsele zette daarvoor in het lokale advertentieblad een enquête uit. De respons was zeer positief, een flinke meerderheid van de bewoners ziet een bloemrijke omgeving wel zitten. Een onderzoek naar het draagvlak voor vergroening werd uitgevoerd op Noord-Beveland. Ook hier bleek een meerderheid van de geënquêteerden positief en dat aantal werd nog groter na een excursie. Hiervoor werd samengewerkt met het IVN. Ook landelijk was er publiciteit, o.a. door een artikel over het Zeeuwse project in het blad Tuin en Landschap en een bericht op Nature Today. Daarnaast waren er reportages op Vroege vogels en Omroep Zeeland. Van alle deelprojecten zijn jaarverslagen gemaakt die raadpleegbaar zijn op de SLZ-Website.

Nieuw project

Nu het project bijna afgelopen is, wordt er gezien de behaalde resultaten en alles dat al in beweging is gezet, nagedacht over een vervolg. Ook enkele andere gemeenten hebben voornemens stappen te nemen in de richting van een natuurvriendelijker maai- en gazonbeheer en hebben aangegeven het op prijs te stellen hierbij te kunnen aansluiten. Een projectaanvraag is in voorbereiding en we hebben goede hoop dat we in 2024 een nieuwe start kunnen maken. In vergelijking met het actuele project wordt voorgesteld om het project iets verder te verbreden. Waar in het actuele project het accent sterk lag op het extensiveren van het gazonbeheer, wordt nu verder verbreed naar het omzetten naar beheer van bloemrijke vegetaties.